太阳能分解水制氢最近进展:光催化、光电催化及光伏-光电耦合途径

李仁贵

引用本文: 李仁贵. 太阳能分解水制氢最近进展:光催化、光电催化及光伏-光电耦合途径[J]. 催化学报, 2017, 38(1): 5-12. doi: 10.1016/S1872-2067(16)62552-4 shu
Citation:  Rengui Li. Latest progress in hydrogen production from solar water splitting via photocatalysis, photoelectrochemical, and photovoltaic-photoelectrochemical solutions[J]. Chinese Journal of Catalysis, 2017, 38(1): 5-12. doi: 10.1016/S1872-2067(16)62552-4 shu

太阳能分解水制氢最近进展:光催化、光电催化及光伏-光电耦合途径

  • 基金项目:

    国家重点基础研究发展计划(973计划,2014CB239400),国家自然科学基金(21501236,21673230),中国科学院青年创新促进会(2016167).

摘要: 能源是人类生存和发展的物质基础,太阳能作为最丰富的清洁可再生能源之一,其开发利用受到了世界范围内的广泛关注.通过光催化分解水制氢将太阳能以化学能的形式储存起来不仅能利用太阳能制取高燃烧值的氢能,同时氢能可与CO2综合利用结合起来,在减少碳排放的同时,生成高附加值的化学品,实现碳氢资源的优化利用.光催化分解水制氢在过去的几年里取得了长足的进步,本综述从三种研究广泛的太阳能光催化分解水制氢途径(即光催化、光电催化以及光伏-光电耦合途径)入手,分别简要介绍了太阳能分解水制氢在近几年取得的最新研究进展.
利用纳米粒子悬浮体系进行光催化分解水制氢成本低廉、易于规模化放大,被认为是未来应用最可行的方式之一,但是太阳能转化利用效率还偏低.最新报道的SrTiO3:La,Rh/Au/BiVO4:Mo光催化剂其太阳能到氢能(STH)转化效率已超过了1.0%,相比之前报道的大多数光催化剂体系有了数量级的飞跃,让人们对太阳能光催化分解水制氢未来的规模化应用看到了希望.高效宽光谱响应的光催化剂、高效电荷分离策略、新型高效助催化剂以及气体分离新方法和新材料等,均是粉末光催化剂体系研究最为关键的问题;光电催化分解水在过去2-3年内发展迅速,在一些典型的光阳极半导体材料(如BiVO4和Ta3N5等)体系上太阳能利用效率超过2.0%以上.最新研究发现,在Ta3N5光阳极的研究中,通过在光电极表面合理设计和构筑空穴传输层和电子阻挡层等策略,光电流和电极稳定性均可得到大幅度提升,光电流大小甚至可接近Ta3N5材料的理论极限电流.如果能进一步在过电位和电极稳定性上取得突破,该体系的STH转化效率还会得到大幅度改进.此外,光阴极的研究也越来越受到了研究者的关注;光伏-光电耦合体系在三种途径里面太阳能制氢效率最高,在多个体系上已超过10%以上,最近报道的利用多结GaInP/GaAs/Ge电池与Ni电催化剂耦合,其太阳能制氢效率可达到22.4%.虽然该种制氢途径的效率已超过其工业化应用的要求,但是光伏电池的成本(尤其是多结GaAs太阳电池)极大限制了其大面积规模化应用,同时还要考虑电催化剂的成本和效率等,光伏-光电耦合制氢是成本最高的太阳能制氢途径.需要指出的是,光伏-光电耦合制氢有望在一些特殊的领域最先取得实际应用,如为外太空航天器、远洋航海以及孤立海岛等传统能源无法满足的地方提供能源供给.
总之,太阳能分解水制氢研究取得了一系列重要进展,太阳能制氢效率得到了大幅度提升,也是目前世界范围内关注的研究热点之一,不仅具有强的潜在工业应用背景,更为基础科学提供了诸多新的研究课题.这一极具挑战的研究领域,在先进技术快速发展和基础科学问题认识不断提高的基础上,不久的将来,有望在不久的将来在基础科学和应用研究方面取得重大突破.

English

    1. [1] K. Alanne, A. Saari, Renew. Sust. Energy Rev., 2006, 10, 539-558.

    2. [2] N. S. Lewis, Science, 2007, 315, 798-801.

    3. [3] M. Asif, T. Muneer, Renew. Sust. Energy Rev., 2007, 11, 1388-1413.

    4. [4] N. S. Lewis, D. G. Nocera, Proc. Nati. Acad. Sci., 2006, 103, 15729-15735.

    5. [5] T. Bak, J. Nowotny, M. Rekas, C. Sorrell, Int. J. Hydrogen Energy, 2002, 27, 991-1022.

    6. [6] T. Bak, J. Nowotny, M. Rekas, C. Sorrell, Int. J. Hydrogen Energy, 2002, 27, 19-26.

    7. [7] M. Momirlan, T. N. Veziroglu, Int. J. Hydrogen Energy, 2005, 30, 795-802.

    8. [8] R. W. Dorner, D. R. Hardy, F. W. Williams, H. D. Willauer, Energy Environ. Sci., 2010, 3, 884-890.

    9. [9] P. G. Jessop, T. Ikariya, R. Noyori, Chem. Rev., 1995, 95, 259-272.

    10. [10] A. E. Ashley, A. L. Thompson, D. O'Hare, Angew. Chem. Int. Ed., 2009, 48, 9839-9843.

    11. [11] A. Fujishima, K. Honda, Nature, 1972, 238, 37-38.

    12. [12] A. L. Linsebigler, G. Lu, J. T. Yates Jr, Chem. Rev., 1995, 95,735-758.

    13. [13] X. Chen, S. S. Mao, Chem. Rev., 2007, 107, 2891-2959.

    14. [14] X. Chen, S. Shen, L. Guo, S. S. Mao, Chem. Rev., 2010, 110, 6503-6570.

    15. [15] J. H. Yang, D. E. Wang, H. X. Han, C. Li, Acc. Chem. Res., 2013, 46, 1900-1909.

    16. [16] T. Hisatomi, J. Kubota, K. Domen, Chem. Soc. Rev., 2014, 43, 7520-7535.

    17. [17] H. L. Wang, L. S. Zhang, Z. G. Chen, J. Q. Hu, S. J. Li, Z. H. Wang, J. S. Liu, X. C. Wang, Chem. Soc. Rev., 2014, 43, 5234-5244.

    18. [18] J. S. Jang, H. G. Kim, J. S. Lee, Catal. Today, 2012, 185, 270-277.

    19. [19] J. Zhang, Q. Xu, Z. C. Feng, M. J. Li, C. Li, Angew. Chem. Int. Ed., 2008, 47, 1766-1769.

    20. [20] X. Wang, Q. Xu, M. R. Li, S. Shen, X. L. Wang, Y. C. Wang, Z. C. Feng, J. Y. Shi, H. X. Han, C. Li, Angew. Chem. Int. Ed., 2012, 51, 13089-13092.

    21. [21] R. G. Li, F. X. Zhang, D. E. Wang, J. X. Yang, M. R. Li, J. Zhu, X. Zhou, H. X. Han, C. Li, Nat. Commun., 2013, 4, 1432.

    22. [22] R. G. Li, H. X. Han, F. X. Zhang, D. E. Wang, C. Li, Energy Environ. Sci., 2014, 7, 1369-1376.

    23. [23] F. Gallucci, E. Fernandez, P. Corengia, M. van Sint Annaland, Chem. Eng. Sci., 2013, 92, 40-66.

    24. [24] C. Feng, K. Khulbe, T. Matsuura, R. Farnood, A. Ismail, J. Membr. Sci. Res., 2015, 1, 49-72.

    25. [25] N. Kosinov, J. Gascon, F. Kapteijn, E. J. M. Hensen, J. Membr. Sci., 2016, 499, 65-79.

    26. [26] K. Sivula, F. Le Formal, M. Grätzel, ChemSusChem, 2011, 4, 432-449.

    27. [27] O. Khaselev, J. A. Turner, Science, 1998, 280, 425-427.

    28. [28] H. Gerischer, Top. Appl. Phys., 1979, 31, 115-172.

    29. [29] L. C. Pop, V. Dracopoulos, P. Lianos, Appl. Surf. Sci., 2015, 333, 147-151.

    30. [30] F. Yilmaz, M. T. Balta, R. Selbaş, Renew. Sust. Energy Rev., 2016, 56, 171-178.

    31. [31] C. Acar, I. Dincer, Int. J. Hydrogen Energy, 2016, 41, 7950-7959.

    32. [32] X. Li, J. G. Yu, J. X. Low, Y. P. Fang, J. Xiao, X. B. Chen, J. Mater. Chem. A, 2015, 3, 2485-2534.

    33. [33] H. Kato, K. Asakura, A. Kudo, J. Am. Chem. Soc., 2003, 125, 3082-3089.

    34. [34] K. Maeda, K. Teramura, D. Lu, T. Takata, N. Saito, Y. Inoue, K. Domen, Nature, 2006, 440, 295-295.

    35. [35] K. Maeda, K. Teramura, K. Domen, J. Catal., 2008, 254, 198-204.

    36. [36] Z. Zou, J. Ye, K. Sayama, H. Arakawa, Nature, 2001, 414, 625-627.

    37. [37] C. Pan, T. Takata, M. Nakabayashi, T. Matsumoto, N. Shibata, Y. Ikuhara, K. Domen, Angew. Chem. Int. Ed., 2015, 54, 2955-2959.

    38. [38] T. F. Yeh, C. Y. Teng, S. J. Chen, H. Teng, Adv. Mater., 2014, 26, 3297-3303.

    39. [39] M. G. Kibria, H. P. T. Nguyen, K. Cui, S. Zhao, D. Liu, H. Guo, M. L. Trudeau, S. Paradis, A. R. Hakima, Z. Mi, ACS Nano, 2013, 7, 7886-7893.

    40. [40] Q. Wang, T. Hisatomi, Q. Jia, H. Tokudome, M. Zhong, C. Wang, Z. Pan, T. Takata, M. Nakabayashi, N. Shibata, Y. Li, I. D. Sharp, A. Kudo, T. Yamada, K. Domen. Nat. Mater., 2016, 15, 611-615.

    41. [41] B. A. Pinaud, J. D. Benck, L. C. Seitz, A. J. Forman, Z. Chen, T. G. Deutsch, B. D. James, K. N. Baum, G. N. Baum, S. Ardo, H. Wang, E. Miller, T. F. Jaramillo, Energy Environ. Sci., 2013, 6, 1983-2002.

    42. [42] D. M. Fabian, S. Hu, N. Singh, F. A. Houle, T. Hisatomi, K. Domen, F. E. Osterloh, S. Ardo, Energy Environ. Sci., 2015, 8, 2825-2850.

    43. [43] K. Maeda, ACS Catal., 2013, 3, 1486-1503.

    44. [44] K. Sayama, K. Mukasa, R. Abe, Y. Abe, H. Arakawa, J. Photochem. Photobio. A, 2002, 148, 71-77.

    45. [45] A. Kudo, Y. Miseki, Chem. Soc. Rev., 2009, 38, 253-278.

    46. [46] Y. Sasaki, H. Kato, A. Kudo, J. Am. Chem. Soc., 2013, 135, 5441-5449.

    47. [47] S. Chen, Y. Qi, T. Hisatomi, Q. Ding, T. Asai, Z. Li, S. S. K. Ma, F. Zhang, K. Domen, C. Li, Angew. Chem. Int. Ed., 2015, 54, 8498-8501.

    48. [48] K. Maeda, M. Higashi, D. Lu, R. Abe, K. Domen, J. Am. Chem. Soc., 2010, 132, 5858-5868.

    49. [49] T. W. Kim, K. S. Choi, Science, 2014, 343, 990-994.

    50. [50] T. W. Kim, Y. Ping, G. A. Galli, K. S. Choi, Nat. Commun., 2015, 6, 8769.

    51. [51] Y. B. Kuang, Q. X. Jia, H. Nishiyama, T. Yamada, A. Kudo, K. Domen, Adv. Energy Mater., 2016, 6, 8769.

    52. [52] Y. B. Li, T. Takata, D. Cha, K. Takanabe, T. Minegishi, J. Kubota, K. Domen, Adv. Mater., 2013, 25, 125-131.

    53. [53] Y. B. Li, L. Zhang, A. T. Pardo, J. M. González-Calbet, Y. H. Ma, P. Oleynikov, O. Terasaki, S. Asahina, M. Shima, D. Cha, Nat. Commun., 2013, 4, 2566.

    54. [54] G. Liu, J. Shi, F. Zhang, Z. Chen, J. Han, C. Ding, S. Chen, Z. Wang, H. Han, C. Li, Angew. Chem. Int. Ed., 2014, 53, 7295-7299.

    55. [55] G. J. Liu, P. Fu, L. Y. Zhou, P. L. Yan, C. M. Ding, J. Y. Shi, C. Li, Chem. Eur. J., 2015, 21, 9624-9628.

    56. [56] G. J. Liu, S. Ye, P. L. Yan, F. Q. Xiong, P. Fu, Z. L. Wang, Z. Chen, J. Y. Shi, C. Li, Energy Environ. Sci., 2016, 9, 1327-1334.

    57. [57] K. Ueda, T. Minegishi, J. Clune, M. Nakabayashi, T. Hisatomi, H. Nishiyama, M. Katayama, N. Shibata, J. Kubota, T. Yamada, K. Domen, J. Am. Chem. Soc., 2015, 137, 2227-2230.

    58. [58] P. Arunachalam, A. Al-Mayouf, M. A. Ghanem, M. N. Shaddad, M. T. Weller, Int. J. Hydrogen Energy, 2016, 41, 11644-11652.

    59. [59] A. Paracchino, V. Laporte, K. Sivula, M. Grätzel, E. Thimsen, Nat. Mater,. 2011, 10, 456-461.

    60. [60] J. S. Luo, L. Steier, M. K. Son, M. Schreier, M. T. Mayer, M. Grätzel, Nano Lett., 2016, 16, 1848-1857.

    61. [61] S. A. Bonke, M. Wiechen, D. R. MacFarlane, L. Spiccia, Energy Environ. Sci., 2015, 8, 2791-2796.

    62. [62] Y. Pihosh, I. Turkevych, K. Mawatari, J. Uemura, Y. Kazoe, S. Kosar, K. Makita, T. Sugaya, T. Matsui, D. Fujita, M. Tasa, M. Kondo, K. Kitamori, Sci. Rep., 2015, 5, 11141.

    63. [63] J. S. Luo, J. H. Im, M. T. Mayer, M. Schreier, M. K. Nazeeruddin, N. G. Park, S. D. Tilley, H. J. Fan, M. Grätzel, Science, 2014, 345, 1593-1596.

  • 加载中
计量
  • PDF下载量:  60
  • 文章访问数:  1776
  • HTML全文浏览量:  487
文章相关
  • 收稿日期:  2016-08-30
  • 修回日期:  2016-09-25
通讯作者: 陈斌, bchen63@163.com
  • 1. 

    沈阳化工大学材料科学与工程学院 沈阳 110142

  1. 本站搜索
  2. 百度学术搜索
  3. 万方数据库搜索
  4. CNKI搜索

/

返回文章